Σε προηγούμενα μαθήματα είδαμε πώς ο Χριστιανισμός εξαπλώθηκε στην Ευρώπη. Τώρα θα γνωρίσουμε δύο μεγάλες μορφές του ευρωπαϊκού Χριστιανισμού.
α. Ένας δραστήριος θεολόγος του 2ου αιώνα: ο Ειρηναίος Λυώνος
Πληροφορίες για τη ζωή του
Ο Ειρηναίος γεννήθηκε στη Σμύρνη περί το 140 μ.Χ. Από τον Τερτυλλιανό, ένα χριστιανό συγγραφέα λίγο μεταγενέστερό του, μαθαίνουμε ότι ο Ειρηναίος ήταν «ακριβής μελετητής κάθε παιδείας», δηλαδή ότι ήταν πολύ μορφωμένος.
Η δράση του ως επισκόπου
Το 177 μ.Χ. ο Ειρηναίος ήταν Πρεσβύτερος στο Λούγδουνο της Νότιας Γαλλίας (τη σημερινή Λυών). Τα χρόνια εκείνα είχε ξεσπάσει ο διωγμός του αυτοκράτορα Μάρκου Αυρήλιου εναντίον των χριστιανών. Τότε, ακριβώς, ο Ειρηναίος χειροτονήθηκε επίσκοπος στη Λυών.
Στα δύσκολα χρόνια των διωγμών, ο Ειρηναίος στήριξε τους χριστιανούς και διαφύλαξε την Εκκλησία από τις διάφορες αιρέσεις που απειλούσαν να διασπάσουν την ενότητά της. Επισφράγισε τη ζωή του με το μαρτύριό του κατά το διωγμό του Σεπτίμιου Σεβήρου το 202 μ.Χ. Η μνήμη του εορτάζεται στις 23 Αυγούστου (για την Ανατολική Εκκλησία) και στις 3 Ιουλίου (για τη Δυτική Εκκλησία).
Το συγγραφικό του έργο
Ο Ειρηναίος υπήρξε αξιόλογος συγγραφέας. Πολλά από τα έργα του έχουν χαθεί. Από αυτά που διασώθηκαν, τα δύο σημαντικότερα είναι το «Κατά αιρέσεων» (ο ακριβής τίτλος του είναι «Έλεγχος και ανατροπή της ψευδωνύμου γνώσεως») και το σύγγραμμά του με τίτλο «Επίδειξη του αποστολικού κηρύγματος».
β. Ο Αμβρόσιος Μεδιολάνων: ηγέτης και διδάσκαλος της Εκκλησίας
Πληροφορίες για τη ζωή και τη δράση του ως επισκόπου
Γεννήθηκε περί το 340 μ.Χ. στα Τρέβιρα της Γαλατίας. Το 370 μ.Χ. διορίστηκε ύπατος (ανώτατος διοικητής) στις περιοχές Λιγουρίας και Αιμιλίας, με έδρα τα Μεδιόλανα (το σημερινό Μιλάνο). Την εποχή εκείνη είχε ήδη αποδεχτεί το Χριστιανισμό, αλλά δεν αποφάσιζε να βαπτιστεί και παρέμενε στις τάξεις των κατηχουμένων.
Ως διοικητής, με τη σύνεση και τις αρετές του κέρδισε την εκτίμηση και την αγάπη του λαού. Το γεγονός αυτό υπήρξε η αιτία να εκλεγεί επίσκοπος στα Μεδιόλανα στις αρχές του 374 μ.Χ. Αγωνίστηκε εναντίον της αίρεσης του Aρειανισμού και κατάφερε την καταδίκη της.
Το 390 μ.Χ. ο αυτοκράτορας Θεοδόσιος Α΄ κατέσφαξε επτά χιλιάδες αθώους πολίτες στον Ιππόδρομο της Θεσσαλονίκης. Όταν όμως ο Θεοδόσιος επισκέφθηκε τα Μεδιόλανα, ο Αμβρόσιος του απαγόρευσε την είσοδο στο ναό και τον ανάγκασε δημόσια να μετανοήσει.
Πέθανε στις 4 Απριλίου του 397 μ.Χ. και τάφηκε στη βασιλική των Μεδιολάνων, που ονομάστηκε «Αμβροσιανή», έχοντας αφήσει πίσω του ένα τεράστιο κοινωνικό και θεολογικό έργο, χάρη στο οποίο χαρακτηρίστηκε ως ηγέτης και διδάσκαλος της Εκκλησίας. Η μνήμη του τιμάται -και για την Ανατολική και για τη Δυτική Εκκλησία- στις 7 Δεκεμβρίου.
Το συγγραφικό του έργο
Ο Αμβρόσιος υπήρξε πολυγραφότατος και βαθυστόχαστος εκκλησιαστικός συγγραφέας. Έγραψε πολλά έργα σχετικά με την πίστη, την καταπολέμηση των αιρετικών αρειανιστών και την ερμηνεία των Μυστηρίων. Περίφημοι είναι οι εκκλησιαστικοί ύμνοι του, γνωστοί ως «Αμβροσιανή υμνωδία».
γ. Ειρηναίος και Αμβρόσιος: δύο παραδείγματα για το σύγχρονο Χριστιανισμό της Ευρώπης
Τα κοινά χαρακτηριστικά του Ειρηναίου Λυώνος και του Αμβροσίου Μεδιολάνων είναι τα εξής: ήταν ασυμβίβαστοι σε θέματα πίστης, αναδείχθηκαν σε ικανούς συγγραφείς που με τα έργα τους στήριξαν τους πιστούς, είχαν κοινωνικές ευαισθησίες και αγωνίστηκαν για τα προβλήματα του λαού τους.
Το παράδειγμά τους υπενθυμίζει ότι η χριστιανική ιδιότητα απαιτεί ευαισθησία και αυτοπροσφορά και ότι η δύναμη του Θεού είναι ανώτερη από την εξουσία των ανθρώπων.