Το ιεραποστολικό έργο της ενωμένης Εκκλησίας δεν περιορίστηκε μόνο στο χώρο της Ανατολής, όπως είδαμε στην προηγούμενη ενότητα, αλλά εξαπλώθηκε και στη Δυτική Ευρώπη.
α. Χριστιανοί ιεραπόστολοι στη Δυτική Ευρώπη
Οι Κέλτες της Βρετανίας, της Γαλλίας και της Ισπανίας (4ος αι. μ.Χ.) και οι Βησιγότθοι, οι οποίοι εγκαταστάθηκαν στη Γαλλία και στη Γερμανία (6ος αι. μ.Χ.), είχαν ασπαστεί το Χριστιανισμό. Οι τελευταίοι, μάλιστα, είχαν μεταφράσει την Αγία Γραφή στη γλώσσα τους. Κατόπιν, οι εισβολές ειδωλολατρικών γερμανικών φύλων στο δυτικό ρωμαϊκό κράτος έγιναν η αφορμή για να εκχριστιανιστούν τα φύλα αυτά είτε από τους ντόπιους πληθυσμούς είτε αργότερα από ιεραποστόλους.
Τα γερμανικά φύλα των Φράγκων κατευθύνθηκαν δυτικά, κατέλαβαν τη Γαλατία και ίδρυσαν το Φραγκικό Βασίλειο. Ο βασιλιάς τους Χλοδοβίκος βαπτίστηκε χριστιανός το 496 μ.Χ. Αυτό το γεγονός είχε τεράστια πολιτική σημασία και ήταν ανάλογο με τη μεταστροφή του Μεγάλου Κωνσταντίνου στην Ανατολή. Ο Χλοδοβίκος στη συνέχεια μετέστρεψε στη χριστιανική πίστη τα γερμανικά φύλα των Βουργούνδιων (Ν. Γαλλία), των Λομβαρδών (Β. Ιταλία) και των Σουήβων (Δ. Ιβηρική).
Στα βρετανικά νησιά οι ειδωλολάτρες κατακτητές Αγγλοσάξονες απέκοψαν την παλιά Κελτική από την Ανατολική Εκκλησία. Οι Κέλτες, παρ΄ όλα αυτά, ανέλαβαν το έργο του εκχριστιανισμού των Aγγλοσαξόνων. Παράλληλα, η Εκκλησία της Ρώμης στην προσπάθειά της να εκχριστιανίσει την Αγγλία, ήρθε σε αντιπαράθεση όχι μόνο με τους ειδωλολάτρες κατακτητές, αλλά και με τους ντόπιους χριστιανούς που είχαν ήδη αναπτύξει τη δική τους εκκλησιαστική ταυτότητα (κελτική χριστιανική παράδοση). Ενώ όμως στην Αγγλία ο Χριστιανισμός αρχικά καταπιέστηκε, στις γειτονικές περιοχές της Σκοτίας και της Ιρλανδίας ιεραπόστολοι (άγιος Κολούμπα και άγιος Πατρίκιος, αντίστοιχα) εκχριστιάνισαν τους ντόπιους πληθυσμούς.
Ο εκχριστιανισμός των Σκανδιναβών (Δανοί, Σουηδοί, Νορβηγοί) άρχισε από τον 9ο αιώνα, ενώ μέχρι τα τέλη του επόμενου αιώνα ο Χριστιανισμός είχε διαδοθεί και στην Ισλανδία και στη Γροιλανδία.
β. Άγιος Πατρίκιος: παράδειγμα ιεραποστόλου στη Δύση
Ένας ξεχωριστός ιεραπόστολος της Δυτικής Εκκλησίας είναι ο άγιος Πατρίκιος (385/90?461), γόνος σπουδαίας οικογένειας Ρωμαίων, που κατοικούσε στη Βρετανία. Ιρλανδοί ληστές τον άρπαξαν, όταν ήταν παιδί, και τον πούλησαν σκλάβο στην Ιρλανδία. Από εκεί, αφού δραπέτευσε, επέστρεψε στην οικογένειά του στη Μεγάλη Βρετανία. Αργότερα, μελέτησε την πίστη σε μοναστήρι στο νησί Λερίνο (Κυανή Ακτή) και στο Οξέρ της Γαλλίας, όπου έγινε μαθητής του αγίου Γερμανού, και μοναχός περί το 417.
Ο άγιος Γερμανός τον χειροτόνησε επίσκοπο το 432 και τον έστειλε στην Ιρλανδία. Η σημασία του ιεραποστολικού έργου του ήταν κολοσσιαία, αφού κατάφερε σχεδόν μόνος του με το κήρυγμα, με τη διδασκαλία και με τα θαύματα να βαπτιστούν χιλιάδες Ιρλανδοί. Έχτισε ναούς, σχολεία και μοναστήρια, και θεμελίωσε σε στέρεες βάσεις την τοπική Εκκλησία. Είναι ο εθνικός άγιος των Ιρλανδών και η μνήμη του γιορτάζεται στις 17 Μαρτίου.
γ. Μοναχικά τάγματα: ιεραποστολική δράση και αποτελέσματα
Σε αντίθεση με την ορθόδοξη παράδοση, η Δυτική Εκκλησία, στην προσπάθειά της να εδραιώσει τις αρχές της ανάμεσα στους ευρωπαϊκούς λαούς, αξιοποίησε ιδιαίτερα τα διάφορα μοναχικά της τάγματα: Βενεδικτίνους, Φραγκισκανούς, Δομινικανούς, Ιησουΐτες, Κιστερσιανούς, Τραπιστές κ.ά.
Τα μοναχικά τάγματα της Δυτικής Εκκλησίας, ενώ αρχικά απαιτούσαν αναμόρφωση του εκκλησιαστικού βίου, τελικά υποχώρησαν σε πλήρη υποταγή στο πρόσωπο του Πάπα και στην απαίτηση της Εκκλησίας της Ρώμης να επιβάλει τα λατινικά ως λειτουργική γλώσσα. Συνέβαλαν, όμως, στην ανάπτυξη του μορφωτικού επιπέδου των λαών της Δύσης και στην ανάπτυξη των επιστημών.
Αν και τον οργανωμένο μοναχισμό τον έκανε γνωστό στη Δύση ο Μέγας Αθανάσιος, «πατριάρχης» του μοναχισμού στη Δύση θεωρείται ο άγιος Βενέδικτος (480-550 μ.Χ.). Τα τάγματα των Βενεδικτίνων έχουν ηγούμενο που εκλέγεται από τους μοναχούς, οι οποίοι ασχολούνται με την εκκλησιαστική μουσική και παιδεία, καθώς και με τη γεωργία και την κτηνοτροφία.
Ο άγιος Φραγκίσκος της Ασίζης ίδρυσε το 12ο αιώνα το τάγμα των Φραγκισκανών. Κύρια αρετή για το τάγμα αυτό ήταν η αγάπη προς το Θεό, τους ανθρώπους, τα ζώα και τη φύση και η απόλυτη ακτημοσύνη. Ο τρόπος ζωής τους αποτελούσε διαμαρτυρία για τον πλούτο που συσσώρευε η Δυτική Εκκλησία.
Το 1534 ιδρύθηκε από τον Ιγνάτιο Λογιόλα -μετέπειτα άγιο της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας- το τάγμα των Ιησουϊτών («Αδελφότητα του Ιησού»). Σκοπός του ήταν η εδραίωση της ρωμαιοκαθολικής πίστης στα χρόνια της Μεταρρύθμισης, καθώς και το ιεραποστολικό έργο στις νέες χώρες που ανακαλύπτονταν τότε. Το τάγμα έμεινε στην Ιστορία για τις σκληρές μεθόδους που χρησιμοποίησε προκειμένου να επιτύχει τους στόχους του.
Ιδιαίτερη κατηγορία αποτελούν τα ιπποτικά τάγματα. Είχαν στρατιωτικό χαρακτήρα (π.χ. τάγμα Ιωαννιτών της Ρόδου) και χρησιμοποιήθηκαν στις Σταυροφορίες, προβαίνοντας πολλές φορές σε τέτοιες φρικαλεότητες, ώστε έδιναν την εντύπωση στους ανατολικούς λαούς ότι ο Χριστιανισμός ήταν μια θρησκεία μίσους.